Między Scyllą swobody działalności gospodarczej a Charybdą wymogów zabezpieczenia społecznego - V Forum Współpracy ZUS

14 września br. odbyło się V Forum Współpracy ZUS. Forum stanowi zapoczątkowaną przez Zakład w 2016 r. platformę dla wymiany opinii oraz pomysłów dotyczących zagadnień rynku pracy oraz zabezpieczenia społecznego. Jego formuła przewiduje dyskusję nad jedną wybraną kwestią. V Forum zatytułowano „Między kosztami pracy a ochroną ubezpieczeniową: perspektywa przedsiębiorców i dylemat państwa”. IMP reprezentował podczas wydarzenia prawnik Inicjatywy, dr Marcin Kiełbasa.

Ułatwienia w działalności gospodarczej – korzyść dziś, jaki skutek jutro?

Otwarcia Forum dokonała jego Gospodyni, Prezes ZUS, prof. Gertruda Uścińska. Pani Prezes w swoim wystąpieniu omówiła najnowsze regulacje, zmierzające do ułatwienia prowadzenia działalności gospodarczej. Należą do nich tzw. ulga na start, działalność nierejestrowa czy mający obowiązywać od 1 stycznia 2019 r. mały ZUS. Ulga na start to ułatwienie dla przedsiębiorcy, który rozpoczyna działalność gospodarczą po raz pierwszy lub po dłuższej przerwie (co najmniej 60 miesięcy). Jeśli nie będzie wykonywać działalności na rzecz byłego pracodawcy, to nie będzie musiał opłacać składek na ubezpieczenia społeczne przez 6 miesięcy. Potem przez okres 2 lat może je opłacać w niższej wysokości. Jednocześnie, korzystający z tej ulgi musi opłacać ubezpieczenie zdrowotne (w 2018 r. najniższa składka to 319,94 zł). Działalność nierejestrowa (nierejestrowana / na próbę) to działalność, z której przychód należny w żadnym miesiącu nie przekracza 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia (w 2018 r. limit to 1050 zł). Można ją wykonywać, gdy w ciągu ostatnich 60 miesięcy dana osoba nie prowadziła działalności gospodarczej. W razie przekroczenia tego limitu, należy swoją działalność zarejestrować. Wreszcie, przyjęty przez rząd w czerwcu projekt tzw. małego ZUS-u, uzależnia wysokość podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych od przychodu. Dotyczyć ma on przedsiębiorców, których miesięczny przychód nie przekracza 2,5-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2018 r. – 5250 zł), zaś roczny - 30-krotności minimalnego wynagrodzenia (63 000 zł). Przedsiębiorca nie może równocześnie korzystać z małego ZUS-u i wykonywać działalności na rzecz byłego pracodawcy. Pani Prezes zwróciła jednocześnie uwagę, że powyższe ułatwienia skutkują niższymi składkami opłacanymi przez przedsiębiorców. Bedzie to miało wpływ na niższe emerytury w przyszłości. Jej zdaniem, zależność ta bardzo często umyka uwadze opinii publicznej.

Usprawnienia w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych

Prof. Uścińska zaakcentowała jednocześnie podjęte przez Zakład działania konsolidacyjne. Pozwoliły one (wraz z korzystną koniunkturą) na osiągnięcie w 2017 r. wpływów do FUS na historycznie wysokim poziomie 174 mld zł. To o 10 % więcej niż w 2016 r. Umożliwiło to pokrycie wydatków w ok. 80%, co stanowi jeden z najlepszych wyników w UE. Do tak dobrego wyniku przyczyniło się m.in. wdrożenie tzw. e-Składki. Rozwiązanie to obejmuje jeden numer rachunku składkowego (NRS) służący opłacie wszystkich składek. Zamiast 3 lub 4 przelewów płatnicy składek wykonują obecnie tylko 1. Skutek – znacznie mniejsza liczba błędów (w 2018 r. – ok. 30 miesięcznie; podczas gdy w 2017 r. przeciętnie było ich ok. 23000 (!) na miesiąc). Wreszcie, Pani Prezes zwróciła uwagę na wchodzące w życie od 1 stycznia 2019 r. uregulowania dotyczące skrócenia okresu przechowywania akt pracowniczych oraz ich digitalizacji (tzw. e-akta). Od tego dnia pracodawcy będą zobowiązani do przechowywania dokumentacji nowo zatrudnionych pracowników przez 10 a nie 50 lat. Będą również mogli wybrać elektroniczną formę przechowywania. Krótszy okres będzie można również stosować do stosunków pracy nawiązanych w latach 1999 – 2018, jeśli pracodawca przekaże do ZUS raport informacyjny, dotyczący zgłoszonych w tym okresie osób (poprzedzony oświadczeniem antycypującym złożenie takiego raportu).

Między Scyllą swobody działalności gospodarczej a Charybdą wymogów zabezpieczenia społecznego

Reprezentantką administracji podczas V Forum była Minister Przedsiębiorczości i Technologii, Jadwiga Emilewicz. Pozostając w tematyce debaty, jasno podkreśliła, że dyskusje nad zmianami uregulowań to swoiste balansowanie między Scyllą starań związanych z ułatwianiem prowadzenia działalności gospodarczej, a Charybdą wymogów dotyczących systemu zabezpieczeń społecznych. Podkreślając dobrą współpracę administracji z ZUS w tworzeniu zrównoważonych rozwiązań w tym zakresie, J. Emilewicz zaakcentowała rolę Konstytucji dla biznesu – pakietu ustaw, zmieniającego ponad 160 aktów prawnych, mającego ułatwić zwłaszcza początek prowadzenia działalności. Pani Minister wskazała również na kolejne inicjatywy rządowe. Wśród najważniejszych wymieniła rozwiązanie kwestii tzw. zatorów płatniczych przedsiębiorców. Jej zdaniem, wpływają one bezpośrednio na realizację obowiązków publicznoprawnych. Jeśli przedsiębiorca traci płynność, to niejako z definicji odbija się to również na relacjach z ZUS i US. Projekt rządowy wśród środków zaradczych zakłada m.in. wprowadzenie zobowiązania administracji do regulowania płatności wobec przedsiębiorców w nieprzekraczalnym terminie 30 dni, czy brak obowiązku opłacenia przez przedsiębiorcę daniny do momentu uzyskanie przezeń zapłaty za usługę / towar. J. Emilewicz podkreśliła również, że chce, aby Rada Ministrów przyjęła zasadę „1 za 1”. Przy przyjęciu jednej ustawy, należy wskazać jedną do „redukcji”, tak, aby nie powodować inflacji legislacyjnej. Jednocześnie, Pani Minister nie odżegnuje się od społecznych efektów, które w przyszłości wywołać może opłacanie niższych składek dziś, zachęcając do konstruktywnej dyskusji nad możliwymi rozwiązaniami.

Niższe składki dziś – niższe emerytury jutro?

Uczestnicy V Forum wzięli sobie do serca wystąpienie J. Emilewicz i aktywnie przedstawiali swoje punkty widzenia. Prof. Jerzy Cieślik, Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości Akademii Leona Koźmińskiego krytycznie skomentował omówione wyżej próby ułatwiania przez państwo polityki przedsiębiorczości. Ocenił, że z perspektywy makroekonomicznej korzystniejsze byłoby, aby znacząca część przedsiębiorców szybko zwiększała skalę działania, przechodząc jednocześnie na coraz wyższy poziom zaawansowania technologicznego i organizacyjnego. Szczegółowe dane ze swoich badań omówili również dr Sławomir Dudek, Dyrektor Departamentu Makroekonomicznego Ministerstwa Finansów oraz dr Jakub Sawulski z Instytutu Badań Strukturalnych. Nadmienili oni, że wyniki wskazują m.in. na to, że omawiane ułatwienia (i związane z nimi niższe wpływy ze składek) prowadzić będą w przyszłości do obniżonych świadczeń dla obecnych przedsiębiorców. Ponadto wprowadzane ułatwienia prowadzą do „rozszczelnienia” systemu zabezpieczeń społecznych. W ramach dyskusji, przedstawiciele związków zawodowych, nawiązując do wypowiedzi Prof. Uścińskiej, zwrócili uwagę na niską świadomość społeczną co do sposobu wyliczania emerytur. Wskazali oni na potrzebę działań zwiększających tę świadomość (dodając do tego propozycje uszczelnienia systemu poprzez oskładkowanie wszystkich dochodów z pracy). Przedstawiciele pracodawców zgodzili się z diagnozą co do postrzegania tej zależności przez społeczeństwo, wskazując jednak odmienne propozycje rozwiązań. W debacie wskazano np. rozwiązanie czeskie, w którym składka podzielona jest na dwie części. Jedna z nich ma stałą wysokość, druga zaś uzależniona jest od miesięcznego przychodu danego podmiotu. V Forum Współpracy ZUS podsumował Główny Ekonomista ZUS dr Paweł Wojciechowski. Ocenił on, że wśród uczestników w zasadzie nie ma sporu co do możliwych przyszłych skutków stosowania ułatwień dla przedsiębiorców. Podobnie jest w kwestii braku świadomości społecznej tych skutków. Do wypracowania pozostają natomiast konkretne rozwiązania legislacyjne, które zapewnią odpowiednią równowagę między ułatwianiem działalności gospodarczej, a stabilnością systemu zabezpieczeń społecznych. MK

O Inicjatywie Mobilności Pracy

Inicjatywa Mobilności Pracy to największy w Europie think tank zajmujący się tematyką delegowania pracowników. Łączymy środowiska przedsiębiorców, naukowców, prawników i urzędników, tworząc jedyne w Polsce i największe w Europie eksperckie forum wiedzy o delegowaniu pracowników. Podejmujemy działania w celu poprawy obowiązującego prawa i jego prawidłowej interpretacji oraz powstrzymania przypadków dyskryminacji polskich pracodawców i delegowanych przez nich pracowników. Naszym Członkom zapewniamy dostęp do bieżących informacji i wiedzy eksperckiej. więcej >>>